Απορίες και απαντήσεις - μέρος τέταρτο

Πίνουν νερό τα ψάρια;

Παίρνουν νερό στον οργανισμό τους και αυτά που είναι ψάρια και αυτά που είναι στην ουσία θηλαστικά, όπως οι φάλαινες και τα δελφίνια. Τα θηλαστικά που ζουν στη θάλασσα αντί να πίνουν παίρνουν το νερό μέσω της τροφής τους, που είναι συνήθως ένα είδος μικροσκοπικού γόνου από γαρίδες και άλλα μαλακόστρακα, το γνωστό με τη σκανδιναβική ονομασία του κριλ.
Τα ψάρια παίρνουν νερό με όλο το σώμα τους αλλά εδώ έχουμε τη λεγόμενη οσμωτική πίεση να ρυθμίζει το πέρασμα του νερού στο εσωτερικό τους. Δηλαδή εξαιτίας της τάσης που υπάρχει στα διάφορα φυσικά συστήματα να επικρατεί ισορροπία παντού, το νερό προσπαθεί να επιτύχει και από τις δύο πλευρές μιας διαχωριστικής μεμβράνης την ίδια ισορροπία. Το θαλασσινό νερό προσπαθεί να εισχωρήσει στο εσωτερικό του ψαριού μέσω του δέρματος αλλά και από τα σπάραχνα, αφήνοντας όμως πίσω του τα ιόντα του διαλελυμένου αλατιού. Ετσι το ψάρι αποκτά το απαραίτητο για τις διάφορες λειτουργίες του νερό, που είναι όμως απαλλαγμένο ως επί το πλείστον από το αλάτι, χωρίς να κάνει την απλή για εμάς κίνηση να ανοίξει το στόμα του και να πιει σαν... άνθρωπος.

Λέγεται ότι οι επιβάτες μιας αεροπορικής πτήσης δεν πρέπει να έχουν στις αποσκευές τους θερμόμετρα υδραργύρου. Είναι αλήθεια αυτό και αν ναι για ποιο λόγο;

Το αλουμίνιο είναι το βασικό υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένη η άτρακτος ενός επιβατικού αεροπλάνου. Συνήθως περνάει και από πρόσθετη επεξεργασία, την ανοδίωση, που το κάνει ακόμη πιο ανθεκτικό, προσθέτοντας ένα στρώμα οξειδίου του αλουμινίου, ώστε να μην οξειδώνεται. Διότι το οξυγόνο ενώνεται βίαια με το αλουμίνιο κάνοντας σημαντική ζημιά σε μια κατασκευή τόσο ευαίσθητη ώστε και αόρατες στο μάτι μικρορωγμές να θεωρούνται κρίσιμες για την ασφάλεια των πτήσεων. Ο υδράργυρος λοιπόν έχει την πολύ κακή ιδιότητα να δημιουργεί ένα αμάλγαμα που υπονομεύει αυτό το προστατευτικό στρώμα δημιουργώντας ξαφνικά τρομακτικά μεγάλες οπές στην άτρακτο. Για τον λόγο αυτό εμπορεύματα στα οποία περιέχεται υδράργυρος δηλώνονται ξεχωριστά και διακινούνται με αυστηρά προδιαγεγραμμένους τρόπους. Μια σχετικά μικρή ποσότητα υδραργύρου μπορεί να καταστρέψει ολόκληρο αεροπλάνο. Ενα ιατρικό θερμόμετρο όμως, κλεισμένο στη θήκη του, δεν μπορεί να είναι και τόσο επικίνδυνο αφού περιέχει ελάχιστο υδράργυρο.

Γιατί οι μέλισσες φτιάχνουν τις κυψέλες τους με εξάγωνα κελιά, τοποθετημένα το ένα δίπλα στο άλλο;

Την απάντηση οι άνθρωποι την είχαν υποψιαστεί από τη ρωμαϊκή ακόμη εποχή αλλά δεν είχε βρεθεί κάποιος να μπορέσει να αποδείξει με μαθηματικό τρόπο την ορθότητά της. Τον περασμένο Ιούνιο κάποιος μαθηματικός από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν κατάφερε να αποδείξει επιτέλους ότι το εξάγωνο έχει το μικρότερο μήκος πλευρών ανά μονάδα επιφανείας από κάθε άλλο σχήμα που διαιρεί το επίπεδο σε ίσα κελιά. Ετσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η κατασκευή των κέρινων κυψελών με το εξαγωνικό τους σχήμα είναι προς όφελος της παγκόσμιας οικονομίας. Διότι εκεί υπάρχει η δυνατότητα να συσσωρευτεί το περισσότερο μέλι ενώ θα χρησιμοποιηθεί η μικρότερη ποσότητα κεριού για να χωριστούν μεταξύ τους τα κελιά!
Τώρα το πώς το ξέρουν αυτό οι μέλισσες μάλλον δεν μπορεί να αποδειχτεί μαθηματικά.

Τα δίδυμα παιδιά έχουν τα ίδια δακτυλικά αποτυπώματα;

Όχι, ούτε καν οι λεγόμενοι μονοωικοί δίδυμοι, όπου ένα σπερματοζωάριο γονιμοποιεί ένα ωοκύτταρο, δεν καταφέρνουν να αποκτήσουν εντελώς ίδια δακτυλικά αποτυπώματα, ματαιώνοντας έτσι διάφορα αστυνομικά μυθιστορήματα που θα μπορούσαν να γραφούν. Διότι ο σχηματισμός των δερματογλυφικών αποτυπώσεων καθορίζεται σε γενικές γραμμές από τα γονίδια, αλλά λεπτομέρειες, όπως είναι η συγκέντρωση ιόντων στις ορμόνες ή στα συστατικά της διατροφής, μπορούν να επηρεάσουν τις κυτταρικές μετατοπίσεις που δίνουν την οριστική μορφή στα δακτυλικά αποτυπώματα. Η αλήθεια είναι ότι τα δακτυλικά αποτυπώματα αυτών των διδύμων μοιάζουν αρκετά. Περνώντας στους διδύμους που τρέφονται από διαφορετικούς πλακούντες οι διαφορές μεγαλώνουν και στα αδέλφια έχουμε ακόμη πιο αισθητές διαφορές. Αν και πλέον τα δακτυλικά αποτυπώματα, εκτός από τις περιπτώσεις όπου απασχολούν τις διωκτικές αρχές, αρχίζουν να χάνουν το ενδιαφέρον τους, αφού έχει βρεθεί ότι η ίριδα του ματιού προσφέρει έναν πιο ευέλικτο και ταχύτερο τρόπο αναγνώρισης των ανθρώπων.

Γιατί χαμηλώνουν τα φώτα στο αεροπλάνο κατά τη διάρκεια της προσγείωσης και της απογείωσης;

Υπάρχουν μερικές διαδικασίες αρκετά μακάβριες που ίσως είναι καλύτερα να μην τις ξέρεις όταν ταξιδεύεις με το ασφαλέστερο ­ είναι η αλήθεια ­ μεταφορικό μέσο που επινόησε ο άνθρωπος. Οπως όταν σου λένε ότι πρέπει να βγάλεις τα παπούτσια σου κατά τη διάρκεια της πτήσης, αφού αυτό σημαίνει ότι κάποια στιγμή θα χρειαστεί να εγκαταλείψεις το αεροπλάνο όχι με φυσιολογικό τρόπο και από τη σκάλα αλλά με τη βοήθεια κάποιας τσουλήθρας όπου δεν πρέπει να σκαλώσουν τα τακούνια ή κάποιο άλλο σημείο του παπουτσιού για να έχεις πιθανότητες να πατήσεις σώος στην πίστα. Ετσι και με τα φώτα που χαμηλώνουν όταν η προσγείωση και η απογείωση γίνονται νύχτα. Αν κάτι δεν πάει καλά, τότε πρέπει οι επιβάτες που θα χρειαστεί να εγκαταλείψουν εσπευσμένα το αεροσκάφος, βγαίνοντας στο σκοτάδι να έχουν ήδη συνηθίσει. Να μη χρειάζεται δηλαδή να προσαρμοστούν οι κόρες των ματιών τους χάνοντας πολύτιμο χρόνο ώσπου να βλέπουν καλά για να ακολουθήσουν γρήγορα τις οδηγίες του πληρώματος. Γι' αυτό και διαπράττουν ύψιστη κουταμάρα μερικοί εκ των επιβατών όταν επιμένουν να ανάβουν εκείνη τη στιγμή το ατομικό φωτάκι συνεχίζοντας το διάβασμά τους. Επιπλέον, σε περίπτωση ματαίωσης της απογείωσης όλα σβήνουν από μηχανές ως κεντρικό ηλεκτρικό σύστημα. Μένει μόνο αναμμένο επί περίπου 15 λεπτά το ειδικό κύκλωμα που δίνει ρεύμα σε μερικά χαμηλά φώτα στους διαδρόμους και στις εξόδους για να βρίσκουν τον δρόμο τους προς τα έξω, αν χρειαστεί, οι επιβάτες. Αν τα φώτα δεν ήταν ήδη χαμηλωμένα και ξαφνικά έπεφτε η καμπίνα των επιβατών από το άπλετο φως στο σκοτάδι, ο πανικός και η αμηχανία όλων αντίθετα θα ανέβαιναν στα ύψη.